Geodatabase -จีโอดาต้าเบส- คืออะไร? คิดง่าย ๆ ว่า เป็นเหมือนตู้เซฟดิจิทัลที่เก็บข้อมูลแผนที่และข้อมูลภูมิศาสตร์ทั้งหลายแหล่ไว้ในที่เดียว! และที่เด็ดไปกว่านั้น มันยืดหยุ่นมาก! จะใช้คนเดียวเก็บข้อมูลแค่นิดหน่อย หรือจะทำงานเป็นทีมใหญ่ระดับองค์กร มันก็รองรับได้หมด
บล็อกนี้ จะว่าด้วยเรื่องฐานข้อมูลภูมิสารสนเทศ หวังว่าจะช่วยให้เข้าใจและช่วยให้ใช้ฐานข้อมูลภูมิสารสนเทศอย่างมีประสิทธิภาพ!
Geodatabase
เวลาพูดถึงจีโอดาตาเบส หลายคนมักจะเรียกมันว่า “ถัง” เพราะไอคอนที่ปรากฎใน ArcGIS มันคล้าย ๆ ถังอยู่บ้างเหมือนกัน บางคนก็เข้าใจเพียงแค่ว่าเป็นโฟลเดอร์เก็บข้อมูล เพราะมีลักษณะไอคอนเป็นรูปแฟ้มในเอ็กซ์โพเรอร์
แต่ถ้าเราเปิดโฟลเดอร์ (ซึ่งจริง ๆ เป็นไฟล์นามสกุล .gdb) ออกมาดู เราจะเห็นไฟล์ชื่อแปลก ๆ เหมือนเข้ารหัสอะไรสักอย่างอยู่เต็มไปหมด รวมทั้งมีนามสกุลไฟล์หลายชนิดอยู่ในนั้น
และโดยทั่วไป เราไม่สามารถดับเบิลคลิกไฟล์เหล่านี้ขึ้นมาใช้งานได้โดยตรง
ต้องปรับความเข้าใจกันใหม่ว่า จีโอดาตาเบส นี่คือ ดาตาเบส – database นั่นคือ มันเป็นฐานข้อมูลประเภทหนึ่ง และการจัดการจะต้องใช้ระบบจัดการฐานข้อมูล นั่นคือ จะถึงข้อมูลออกมา เราจะต้องทำผ่าน ArcGIS หรือผ่านระบบจัดการฐานข้อมูลโดยใช้ Structured Query Language (หรือ SQL) เป็นตัวช่วย
และนี่คือสิ่งสำคัญสำหรับการทำงานกับ ArcGIS โดยมีเหตุผล 3 ข้อหลัก นั่นคือ
มีความสามารถพิเศษในการจัดการข้อมูลแบบที่ไฟล์ธรรมดาทำไม่ได้
มันเป็นเหมือน “บ้านหลังใหญ่” ของข้อมูล GIS ที่ ArcGIS ชอบมากที่สุด
เก็บข้อมูลได้แบบมีระเบียบ จัดการง่าย แถมยังปลอดภัย
แต่ถ้าเราเปิดโฟลเดอร์ออกมาดู เราจะเห็นไฟล์ชื่อแปลก ๆ เหมือนเข้ารหัสอะไรสักอย่างอยู่เต็มไปหมด
ต้องปรับความเข้าใจกันใหม่ว่า จีโอดาตาเบส นี่คือ ดาตาเบส – database นั่นคือ มันเป็นฐานข้อมูลประเภทหนึ่ง และการจัดการจะต้องใช้ระบบจัดการฐานข้อมูล นั่นคือ จะถึงข้อมูลออกมา เราจะต้องทำผ่าน ArcGIS หรือผ่านระบบจัดการฐานข้อมูลโดยใช้ Structured Query Language (หรือ SQL) เป็นตัวช่วย
สถาปัตยกรรมของ Geodatabase: ไม่ได้ซับซ้อนอย่างที่คิด!
จีโอดาตาเบสรองรับฐานข้อมูลขนาดเล็ก ตั้งแต่ผู้ใช้หนึ่งคนหรือไม่กี่คนไปจนถึงอินสแตนซ์ที่มีฟีเจอร์หลายร้อยล้านรายการและผู้ใช้พร้อมกันหลายพันคน (อันนี้ก็ไม่เคยลองเหมือนกันว่าข้อจำกัดถึงขนาดไหน เพราะที่ใช้งานอยู่ส่วนใหญ่ใช้กัน 4 – 5 คน เลยไม่เคยทดสอบ)
ถ้าอย่างนั้นมันคงจะซับซ้อนน่าดู? ใช่ และ ไม่ใช่!
ใช่ มันทำงานซับซ้อน ออกแบบมาเพื่อรองรับอะไรที่ซับซ้อน แต่ในอีกด้าน มันก็ไม่ได้ซับซ้อน ถ้าเราจะอธิบายหลักการทำงานมันก็ไม่ต่างจากตารางในเอ็กซ์เซลนั่นแหละ แต่เพิ่มความสามารถพิเศษเข้าไป เช่น:
- เก็บข้อมูลในรูปแบบตารางที่เข้าใจง่าย
- ใช้ SQL ในการค้นหาและจัดการข้อมูล (เหมือนมีผู้ช่วยส่วนตัวคอยหาข้อมูลให้!)
- รองรับการทำงานร่วมกันของคนหลายคน โดยไม่ต้องกลัวข้อมูลพัง
ถ้าอธิบายแบบนี้ก็เหมือนจะไม่ซับซ้อนใช่มั้ยล่ะ ?
สิ่งที่เหมือนฐานข้อมูลโดยทั่วไป ก็คือ จีโอดาตาเบสเก็บข้อมูลในแบบฐานข้อมูลเชิงสัมพันธ์ (relational databases) ใน DBMS ที่กำหนดความสัมพันธ์กับข้อมูลทางภูมิศาสตร์ จัดเก็บได้ในระบบ DBMS ต่าง ๆ เช่น Oracle, IBM DB2, PostgreSQL หรือ Microsoft SQL Server
รูปแบบการจัดเก็บฐานข้อมูลเชิงสัมพันธ์นั้นอิงตามแนวคิดฐานข้อมูลเชิงสัมพันธ์ที่เรียบง่ายแต่จำเป็นชุดหนึ่ง และใช้ประโยชน์จากจุดแข็งของระบบการจัดการฐานข้อมูล (DBMS) ที่เป็นพื้นฐาน ฟีเจอร์คลาสจะจัดเก็บเป็นตาราง
โดยมันจะเริ่มต้นจากข้อมูลหลัก หรือ ข้อมูลพื้นฐาน 3 แบบหลัก ๆ ที่เราเจอบ่อย ๆ:
- Feature Classes – พวกจุด เส้น พื้นที่ต่างๆ บนแผนที่
- Raster Datasets – ภาพถ่ายดาวเทียม ภาพถ่ายทางอากาศ
- Tables – ตารางข้อมูลทั่วไป (คล้ายเอ็กซ์เซลนั่นแหละ!)
โดยทั่วไปจะมี ฟีเจอร์คลาส (feature class) กับ ตารางแอตทริบิวต์ (attribute table) สำหรับการจัดการเรื่องพื้นที่ กับ ความสัมพันธ์เชิงพื้นที่ แต่ละแถวในตารางจะแสดงฟีเจอร์หนึ่งรายการ ฟีเจอร์คลาสจริง ๆ ก็จัดเก็บเป็นตาราง แต่ละแถวแสดงถึงคุณลักษณะหนึ่งอย่าง ซึ่งจะมี ฟิลด์ “Shape” เก็บลักษณะเรขาคณิตสำหรับแต่ละคุณลักษณะ ค่า Polygon จะถูกใช้เพื่อระบุว่าฟิลด์ประกอบด้วยพิกัดและเรขาคณิตที่กำหนดรูปหลายเหลี่ยมหนึ่งรูปในแต่ละแถว และมีตารางแอตทริบิวต์ที่กำหนดประเภทแอตทริบิวต์ไว้อย่างชัดเจนนั้นใช้ในการจัดเก็บข้อมูล
แต่นอกจากสามประเภทหลัก ๆ แล้วก็ยังมีข้อมูลอื่นเช่น Computer-Aided Design (CAD) Triangulated lrregular Network ข้อมูลพื้นผิวที่มีโครงสร้างแบบเวกเตอร์ แสดงลักษณะของ พื้นผิวโดยการใช้รูปสามเหลี่ยมหลายรูปซึ่งมีด้านประชิดกัน (TIN) Geography Markup Language (GML) และ อื่น ๆ อีกมากมาย
โดยทั่วไปสิ่งที่อยู่ในจีโอดาตาเบสก็จะมี
- ตารางฐานข้อมูลมาตรฐาน
- ชุดข้อมูล
- ประเภทของคอลัมน์
- ดัชนี
- อ็อบเจกต์ฐานข้อมูลอื่น ๆ
ตารางมีอะไรบ้าง
ภายในฐานข้อมูลเชิงสัมพันธ์ มีตารางหลักสองชุด ได้แก่
- ตารางที่เราสร้างเอง (User Tables) – เก็บข้อมูลที่เราต้องการ
- ตารางระบบ (System Tables) – เป็นตารางที่ระบบสร้างให้เพื่อจัดการความสัมพันธ์ของข้อมูล ซึ่งจะมีข้อมูลที่เกี่ยวข้องกับโครงร่างในฐานข้อมูลภูมิสารสนเทศจะถูกเก็บไว้ในตารางหลักสี่ตาราง:
- GDB_Items: ประกอบด้วยรายการของรายการทั้งหมดที่มีอยู่ในฐานข้อมูลภูมิสารสนเทศ เช่น ฟีเจอร์คลาส โทโพโลยี และโดเมน
- GDB_ItemTypes: ประกอบด้วยรายการประเภทรายการที่ได้รับการยอมรับที่กำหนดไว้ล่วงหน้า เช่น ตาราง
- GDB_ItemRelationships: ประกอบด้วยการเชื่อมโยงโครงร่างระหว่างรายการต่างๆ เช่น ฟีเจอร์คลาสใด จับคู่เชื่อมโยงกับ ข้อมูลแอตทริบิวต์ใด
- GDB_ItemRelationshipTypes: ประกอบด้วยรายการประเภทความสัมพันธ์ที่ได้รับการยอมรับที่กำหนดไว้ล่วงหน้า เช่น DatasetInFeatureDataset
คนรอบตัว มักจะติดกับการใช้เชปไฟล์ในการทำงาน แต่ถ้าเป็นไปได้ หากว่าท่านทำงานด้วย ArcGIS เป็นหลัก แนะนำให้ใช้จีโอดาตาเบส จะดีกว่า
หากต้องการรายละเอียด โปรดอ่าน